Hatalı basım paralar, matbaa veya darphanedeki basım esnasında herhangi bir nedene bağlı olarak paranın normal özelliklerinin dışına çıkması sonucu oluşan paralardır. Bu paralara ise hatalı para denir. Hatalı para koleksiyonculuğu, para koleksiyonculuğunun farklı çeşitlerinden birisidir. Geçmişte ve günümüzde hem kağıt hem de madeni paralar çeşitli nedenler ile basım esnasında hatalı şekilde basılmış olabilir. Bu paralardan bir kısmı tedavül görürken yani dolaşıma çıkmışken, bir kısmı dolaşıma çıkmadan ya koleksiyoncuların eline geçmiş ya da imha edilmiştir.
Hatalı basım paraların anlaşılması için paranın normal özellikleri ile karşılaştırılması gerekir. Hatalı basım paraların çeşitli türleri vardır. Bunlardan bazıları şunlardır1:
Kesim Hatalı Paralar: Hem kağıt hem de madeni paralarda görülebilir. Paranın herhangi bir kısmında kesim normalin dışına çıkmıştır. Bazen fazla, bazense az kesilmiş olabilir.
Kayık Baskı Paralar: Normalde hem kağıt paralarda hem de madeni paralarda içeriğin kenarlara belirli bir sınırda olması ve genellikle eşit şekilde basılması gerekir. Bazen baskı herhangi bir yönde dışarıya taşmış olabilir. Bu durumda paranın baskısının bir kısmı görülmüyor olabilir ya da olması gereken yerin dışındadır.
Eksik Baskı Hatalı Paralar: Paralarda bazen belirli kısımlar çeşitli nedenler ile baskıya girmemektedir. Kağıt paralarda da, madeni paralarda da bu durum görülebilir. Özellikle günümüzde Türk Liralarında 0 olmaması bu anlamda sık gördüğümüz bir hatadır2.
Şekil Bozuklukları: Bazen paralar olması gereken şeklin dışında bir basıma sahiptir. Bu herhangi bir şekilde görülebilir. Para enine veya boyuna dengesiz, normale göre kalın vb. şekillerde olabilir.
Ters Baskı Hatalı Paralar: Bazen kağıt paralar veya madeni paralar olması gerekene göre ters basılabilmektedir. Sık gördüğümüz bir hatadır.
Çapaklı Paralar: Madeni paralarda paranın herhangi bir kısmında, basım sırasında bir kalıntı olabilir. Bu tarz paralarda hatalı para olarak karşımıza çıkar.
Hatalı basım paralardaki en önemli konunun hatanın orijinal yani basım sırasında oluşmuş olmasıdır. Bu olmazsa olmaz bir kriterdir. Basım sırasında oluşan hatalar hata olarak kabul edilir ve bu tarz paralar hatalı paralar sınıfına dahil olarak değer kazanır. Bunun yanında sonradan oluş olan deformeler, yapılar, kaymalar, kesilmeler, mürekkep akmaları, çizilmeler vb. durumlar birer kusur olarak kabul edilir ve paranın değerini olumsuz yönde etkiler1.
