Kıdem ve İhbar Tazminatı Hesaplama Nasıl Yapılır? Başvurusu, Evrakları

Kıdem ve ihbar tazminatı, uzun yıllar çalışan işçilerin çalıştığı yıl sayısına ve aldığı maaşa göre hak sahibi olduğu bir konudur. Kıdem, herhangi bir meslekte geçirilen süreye verilen addır.  Ani şekilde işten çıkarılan çalışanın tazminat alma hakkı mevcuttur. Kıdem ve ihbar tazminatı hesaplama, yönetmelik kurallarına aykırı olmadan usulünce yapılmalıdır. Bununla birlikte, kıdem ve ihbar tazminatını alabilmek için belli kurallar vardır.

Çalışanların mevcut işlerinden ayrılırken tazminat alabilmeleri için kanuni koşullara aykırı bir durum olmaması gerekir. Kıdem ve ihbar tazminatı hesaplaması muhasebe çalışanları tarafından yapılır. Kıdem hesaplanırken çalışanın meslekte doldurduğu yıl sayısı, maaşının brütü ile çarpılır. Bu hesaplamaya çalışana ödenen yemek masrafı, yol masrafı ve yan ödemeler de dahil edilir. Çıkan sonuçtan vergi kesintisi de yapılmaktadır. Bu vergi kesintisi 7,59 oranında olur. Vergi kesintisi zorunludur ve oranı yıldan yıla değişiklik gösterebilir.

Kıdem ve İhbar Tazminatı Nedir?

Kıdem tazminatı ile ihbar tazminatı çoğunlukla karıştırılsa da ikisi aynı şey değildir. Kıdem tazminatının bir süre çalışmasının ardından işten çıkarılan veya emeklilik gibi sebeplerle işten çıkan çalışanın, çalıştığı süre baz alınarak kendisine ödenen tazminat olduğu söylenebilir. İhbar tazminatıysa işverenin işçiyi habersiz ve ihbar süresi dolmadan işten çıkarırken ödemesi gereken tazminattır.

Kıdem tazminatı ile ihbar tazminatının başvuru koşulları aynı değildir. Kıdem tazminatıyla ihbar tazminatı arasındaki farklar şu şekilde sıralanabilir;

• Kıdem tazminatında sözleşmenin feshi söz konusuysa belirlenen bedel işveren tarafından çalışana ödenir.

• İhbar tazminatında sözleşmenin feshi söz konusuysa ihbarda bulunması gereken süre boyunca ihbarda bulunmayan taraf kimse, tazminat onun tarafından ödenir.

• Kıdem tazminatında tazminat ödeyen taraf yalnızca işveren olur.

• İhbar tazminatında tazminat ödeyen taraf duruma göre işveren ya da çalışan olabilir.

Kıdem ve İhbar Tazminatı Başvurusu Nasıl Yapılır?

Kıdem ve ihbar tazminatı başvurusu, çalışan tarafından ayrılmak üzere olduğu işyerinin yetkililerine yapılır. Bazı durumlarda işveren ile işçi arasında çeşitli anlaşmazlıklar yaşanabilir. Bu gibi durumlarda çalışanın haklı sebepleri varsa kanuni haklardan yararlanarak tazminatını alması mümkün hale gelir. Anlaşmazlıklarda davalar kaçınılmaz olmaktadır. Şayet haklı taraf işverense, dava seyri değişebilmekte ve çalışanın tazminat alma hakkı olmadığı yönünde karar verilebilir.

Çalışanların tazminat başvurusu yapabilmeleri için belirli koşullar bulunmaktadır. Bu koşulların başında belirli bir süredir çalışıyor olmak,  çeşitli nedenlerle işten ayrılıyor olmak veya çeşitli sebeplerle işten çıkarılmış olmak gibi koşullar gelir. Şartları yerine getiren herkes tazminat için başvuru yapabilir.

Bununla birlikte, çalışanın tazminat alması veya gerekli durumlarda tazminat davası açabilmesi için haklı nedenleri arasında şunlar sıralanabilir;

• Sağlığı olumsuz yönde etkileyen bir işte çalışıyor olmak.

• Maaşı eksik veya zamansız alıyor olmak.

• İş koşullarının değişmesi ve olumsuz hale gelmesi durumunda işten ayrılıyor olmak.

Kıdem ve İhbar Tazminatı Başvurusu için Gereken Belgeler Nelerdir?

Kıdem ve ihbar tazminatı başvurusu için gerekli belgeler çeşitlidir ve eksik olmamaları gerekir. Belirli kurallar olduğu gibi bu kurallara uygunluğa dair belgeler de gerekir. Haksız yere işten çıkarılan ve hakkını talep ederek dava açan çalışanların edinmeleri gereken belge sayısı çoğalabilir. Bu belgeler çalışanın işini aksatmadığını ve gerekli koşulları sağladığını kanıtlar nitelikte belgeler olmalı.

Buna ek olarak işverenin eksik maaş yatırması veya maaşı hiç yatırmaması gibi olumsuzluklara karşı kanıt niteliği taşıyan belgelerin de hazır bulundurulması gerekir.

Çalışanların tazminat başvurusu yapabilmeleri için gerekli belgeler şöyle sıralanabilir;

• Çalışanın kıdem tazminatı almak için SSK’lı olması şartı bulunmaktadır. Bu nedenle SGK’lı olduğunu kanıtlayan SGK döküm belgesini edinmesi gerekir.

• Çalışanın banka hesabına para giriş çıkışını gösteren banka hesap dökümü belgesini edinmesi gerekir.

• Çalışanın ihtarname belgesini edinmesi gerekir.

Kıdem ve İhbar Tazminatı Başvurusu Hangi Durumlarda Kabul Edilmez?

Kıdem ve ihbar tazminatı başvurusu her durumda kabul edilmeyebilir. Çalışanların haklı oldukları konularda tazminat almaları sağlanırken haksız oldukları durumlarda işverenlerin hakları da gözetilir. Anlaşmazlık yaşayan işveren ile işçi durumu mahkemeye taşınırsa, mahkeme haklı olan tarafı tespit edebilmek için gerekli belgeleri inceleyerek kararı vermektedir. Bununla birlikte, çalışanların tazminat başvurusu yapmadan önce kıdem ve ihbar tazminatı hesaplama işlemini yapmaları gerekir.

Çalışanın kıdem ve ihbar tazminatı talebi şu durumlarda reddedilir;

• Çalışanın kusurları dolayısıyla hastalanması ve iş göremez hale gelmesi durumunda tazminat alma hakkı olmaz.

• Çalışanın iş başlangıcı esnasında yanlış bilgilerle işvereni yanılttığı kanıtlanırsa tazminat alma hakkı olmaz.

• Çalışanın işverenin şahsına veya ailesine yönelik küfür, hakaret gibi kötü ithamlarda bulunması durumunda tazminat alma hakkı olmaz.

• Çalışanın işverenin mesleki sırlarını ifşa ederek işvereni küçük düşürmesi durumunda tazminat alma hakkı olmaz.

• Çalışanın işini aksatarak yapması ve belirlenen iş günlerinde iş yerinde olmaması durumunda tazminat alma hakkı olmaz.

• Çalışanın ihmalleri dolayısıyla iş yerine ve iş yerindeki çalışma arkadaşlarına zarar vermesi durumunda tazminat alma hakkı olmaz.

• Çalışanın herhangi bir suç dolayısıyla tutuklanması durumunda tazminat alma hakkı olmaz.

Kıdem ve İhbar Tazminatı Nasıl Alınır?

Kıdem tazminatı almak için çalışanın haklı sebepleri olması gerekir.

Bu sebepler şöyle sıralanabilir;

• Kadın çalışanların evlenmeleri dolayısıyla işten ayrılmak istemeleri haklı sebep olarak kabul edilir.

• Erkek çalışanların askerlik dolayısıyla işten ayrılmak istemeleri haklı sebep olarak kabul edilir.

• Emekliye ayrılmak isteyen çalışanın emeklilik süresi dolduysa, emekliye ayrılarak işten çıkması haklı sebep olarak kabul edilir.

İhbar tazminatı almak için çalışanın haklı sebepleri olması gerekse de işveren aksini kanıtlarsa durum tersine dönebilir.

Çalışanın ihbar tazminatını alabilmesi için gerekenler şöyle sıralanabilir;

• İşveren tarafından habersiz ve haksız yere işten çıkarılan çalışanın ihbar tazminatını alma hakkı bulunur.

• Kendi isteğiyle istifa eden çalışan olumsuz koşullarda çalıştığı için işi bıraktığını kanıtlayabiliyorsa ihbar tazminatını alma hakkı bulunur.

İşverenin ihbar tazminatını alabilmesi için gerekenler şöyle sıralanabilir;

• Çalışanın haklı bir sebep göstermeksizin habersiz şekilde işten ayrılması durumunda işveren, ihbar tazminatını alma hakkına sahip olur.

• Çalışanın işverene kötü muamele yapması durumunda işveren, ihbar tazminatını alma hakkına sahip olur.

İhbar tazminatının en belirgin özelliği çalışanın çalışma süresi bir gün dahi olsa tazminat hakkına sahip olabilmesi.

Kıdem ve İhbar Tazminatı Cezası Nedir?

Kıdem ve ihbar tazminatı cezası, işveren ya da çalışanın tazminatı ödememesi durumunda işlenebilir. Çalışanın işten ayrılması söz konusu olduğunda çalışan ya da işveren tarafından yapılan her yanlış süreci etkiler.

Kıdem ve ihbar tazminatı birbirinden farklı olsa da ödenmemesi durumunda ceza uygulanabilir. Fesih tarihinden itibaren tazminat ödemesi gereken taraf tazminatı zamanında ödemiyorsa gecikme faizi ile ceza uygulanır. İş sözleşmesi hangi tarihte feshedildiyse o tarihten itibaren işveren ya da çalışanın ödemesi için, mevcut olan en yüksek faiz ile ceza uygulanır.

Mahkemeye taşınan işveren ve çalışan arasındaki anlaşmazlıklar ve tazminat davalarında arabuluculuk sonuç vermediyse mahkeme, haksız olan tarafın haklı olan tarafa cezayı belirlenen faizli tutarıyla ödemesine karar verir.  Tazminatların amacı işverenlerin veya çalışanların emek verdikleri süreç boyunca maddi açıdan mağdur olmamalarını sağlar. İşveren, haklı sebeplerle çalışan tarafından kötü muamele gördüğünü kanıtlarsa çalışan tazminat cezası alabilir. Mobbing olarak da bilinen psikolojik baskı gibi faktörler sonucu işten ayrılan çalışan, bunu mahkemeye kanıtlarsa işveren tazminat cezası alabilir. Kıdem ve ihbar tazminatı hesaplama işlemine ek olarak tazminat cezası hesaplaması da belirlenen maaş ve gecikme zamları üzerinden hesaplanır.