Tiroid hastalığı, boynun ön alt kısmında bulunan ve hormon üreten tiroid bezinin normalden fazla veya az çalışması sonucu ortaya çıkan bir sağlık sorunudur. Tiroid hastalığı, vücudun metabolizmasını, enerji seviyesini, ruh halini ve kilosunu etkileyebilir. Tiroid hastalığı olan kişiler, bazen kendilerini yorgun, halsiz, depresif, sinirli, kilolu veya zayıf hissedebilirler. Tiroid hastalığı belirtileri, kişiden kişiye değişiklik gösterebilir ve bazen başka hastalıklarla karıştırılabilir. Bu nedenle tiroid hastalığı tanısı ve tedavisi için doktora başvurmak gerekir.
Tiroid Nedir ve Ne İşe Yarar?
Tiroid, kelebek şeklinde bir organ olup soluk borusunun önünde yer alır. Tiroid bezi, T3 (triiyodotironin) ve T4 (tiroksin) adlı iki önemli hormon üretir. Bu hormonlar, vücudun oksijen kullanımını, kalp atışını, vücut ısısını, sindirim sistemini, sinir sistemini ve üreme sistemini düzenler. Ayrıca tiroid bezi, kalsiyum seviyesini ayarlayan kalsitonin adlı bir hormon daha salgılar. Tiroid bezinin hormon üretimi ve salınımı, beyindeki hipofiz bezi tarafından kontrol edilir. Hipofiz bezi, tiroid uyarıcı hormon (TSH) adlı bir hormon salgılayarak tiroid bezinin çalışmasını sağlar.
Tiroid Hastalığı Çeşitleri Nelerdir?
Tiroid hastalığı çeşitleri, tiroid bezinin az veya fazla çalışmasına bağlı olarak ikiye ayrılır:
• Hipotiroidi: Tiroid bezinin yeterli miktarda hormon üretememesi durumudur. Bu durumda vücut fonksiyonları yavaşlar ve metabolizma düşer. Hipotiroidi olan kişilerde yorgunluk, halsizlik, kilo alma, kabızlık, cilt kuruluğu, saç dökülmesi, soğuğa karşı hassasiyet gibi belirtiler görülür. Hipotiroidi genellikle iyot eksikliği, tiroid iltihabı (Hashimoto hastalığı), tiroid ameliyatı veya radyoaktif iyot tedavisi gibi nedenlerden kaynaklanır. Hipotiroidi tedavisinde sentetik tiroid hormonu ilaçları kullanılır.
• Hipertiroidi: Tiroid bezinin aşırı miktarda hormon üretmesi durumudur. Bu durumda vücut fonksiyonları hızlanır ve metabolizma artar. Hipertiroidi olan kişilerde çarpıntı, sinirlilik, kilo kaybı, ishal, terleme, gözlerde şişme veya çıkma gibi belirtiler görülür. Hipertiroidi genellikle tiroid bezinde nodül oluşması (toksik nodüler guatr), tiroid iltihabı (Graves hastalığı), ilaç kullanımı veya aşırı iyot alımı gibi nedenlerden kaynaklanır. Hipertiroidi tedavisinde antitiroid ilaçları, radyoaktif iyot tedavisi veya cerrahi yöntemler kullanılır.
Tiroid Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Tiroid hastalığı teşhisi için doktorunuz size fizik muayene yapacak ve kan testleri isteyecektir. Kan testleri ile tiroid bezinden salgılanan T3 ve T4 hormonlarının ve hipofiz bezinden salgılanan TSH hormonunun seviyeleri ölçülür. Ayrıca tiroid bezinin şekli, büyüklüğü ve nodül varlığı gibi durumları görmek için ultrason, sintigrafi veya biyopsi gibi görüntüleme yöntemleri de kullanılabilir.
Tiroid Hastalığı Nasıl Önlenir?
Tiroid hastalığı önlemek için yapabileceğiniz bazı şeyler şunlardır:
• İyotlu tuz kullanın. İyot, tiroid hormonlarının yapımında gerekli bir mineraldir. İyot eksikliği, tiroid bezinin büyümesine (guatr) ve hipotiroidiye neden olabilir. Günlük iyot ihtiyacınızı karşılamak için iyotlu tuz kullanabilir veya deniz ürünleri, süt, yumurta, peynir gibi iyot içeren besinleri tüketebilirsiniz.
• Sağlıklı beslenin. Tiroid sağlığını korumak için dengeli ve çeşitli bir beslenme planı uygulayın. Sebze, meyve, tam tahıl, kurubaklagil, yağsız et, balık, süt ve süt ürünleri gibi besin gruplarını yeterli miktarda alın. Aşırı kilo alımından veya kaybından kaçının. Tiroid hastalığı olan kişilerde bazı besinlerin tüketimine dikkat etmek gerekir. Örneğin lahana, brokoli, turp, soya gibi guatrojenik besinler tiroid hormonlarının yapımını engelleyebilir. Bu nedenle bu besinleri az ve pişmiş olarak tüketmek daha uygundur.
• Stresten uzak durun. Stres, tiroid bezinin çalışmasını bozabilir ve hormon dengesini etkileyebilir. Stresi azaltmak için meditasyon, yoga, nefes egzersizleri, hobiler, sosyal aktiviteler gibi yöntemlerden faydalanabilirsiniz.
• Düzenli egzersiz yapın. Egzersiz, metabolizmayı hızlandırır, kilo kontrolünü sağlar, kan şekerini dengeler ve stresi azaltır. Tiroid hastalığı olan kişiler için uygun egzersiz programını doktorunuzla görüşebilirsiniz.
• Sigara ve alkol kullanmayın. Sigara ve alkol, tiroid bezinin çalışmasını olumsuz etkileyebilir ve tiroid hastalığı riskini artırabilir. Bu nedenle sigara ve alkol kullanımından kaçının veya bırakmaya çalışın.
• Düzenli kontrollerinizi yaptırın. Tiroid hastalığı belirtileri bazen fark edilmeyebilir veya başka hastalıklarla karıştırılabilir. Bu nedenle tiroid hastalığı riski taşıyan kişilerin düzenli olarak kan testi yaptırması ve tiroid fonksiyonlarını takip etmesi önemlidir.
