Çalışma hayatının en önemli konularından birisi kıdem tazminatı. Hem işçiler için güvence sağlamak, hem de iş ilişkilerinde istikrarı sağlamak amacıyla uygulamada olan kıdem tazminatı, çalışma hayatında adil bir dengenin de temel şartlardandır. Geçtiğimiz hafta Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 07.07.2023 tarihinde yayınlanan Mali ve Sosyal Haklar Genelgesi’ne göre, 01.07.2023 tarihinden itibaren işçilere ödenecek kıdem tazminatının tavan tutarı 23.489, 83 TL’ye yükseldi.
Belirli koşullarla hak kazanılan kıdem tazminatı, çalışanlar açısından iş güvencesi de sağlayan bir unsurdur. İşverenler, işten çıkarmaları durumunda belirli koşulları taşıyan işçilere kıdem tazminatı ödemek zorundadır. Kıdem tazminatı bu bakımdan, işçilerin maddi açıdan korunmasını ve işten çıkarılmaları halinde yaşayabilecekleri zorlukların en aza indirgenmesini amaçlar.
KİMLER ALABİLİYOR: Kıdem tazminatı hakkı işçilere tanınmış bir haktır. Bu kapsamda 4/a’lılar bulunuyor. Borçlar Kanunu’na tabi olarak çalışan işçiler hariç tüm işçilerin kıdem tazminatı alma hakkı vardır. Basın İş ve Deniz İş Kanunu’na tabi çalışan gazetecilerin ve gemi adamlarının da kıdem tazminatı alma hakları söz konusudur. Ancak Bağ-Kur’luların ve memurların kıdem tazminatı alma hakları yoktur.
Bir işçinin kıdem tazminatı alabilmesi için aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalışmış olması gerekiyor. İşçinin kıdem tazminatı alabilmesi için gerekli 1 yıllık sürenin hesabında aynı işverene bağlı farklı işyerlerinde çalıştığı süreler birlikte değerlendiriliyor. Örneğin (A) işverenine bağlı (B) işyerinde 4 ay ve (C) işyerinde 10 ay çalışmış bir işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Bu noktada önemli olan, (B) ve (C) işyerlerinin aynı işverene ait olmasıdır.
HESAPLAMADA KULLANILAN YÖNTEM: 1 yıllık sürenin hesabında deneme süresi de dikkate alınır. İşçinin sigortasız çalıştırıldığı bir dönem varsa, bu dönem bile kıdem tazminatı hesabında dikkate alınmalıdır. Dolayısıyla, bir işçi bir işyerinde ilk kez çalışmaya başladığı anda 1 yıllık süre işlemeye başlar. Bu sürenin içinde deneme süresi olması veya bu dönemde işçinin sigortasının yapılmamış olması kıdem tazminatına hak kazanma açısından sonucu değiştirmez.
İşçinin hak ettiği kıdem tazminatı, çalıştığı her 1 yıl için 30 günlük brüt ücreti kadardır. Dolayısıyla, 1 yıllık kıdemi olan işçi 1 aylık brüt ücreti tutarında kıdem tazminatına hak kazanır. 1 yılın altındaki süreler içinse orantılı olarak hesaplama yapılır. İşçinin brüt ücreti hesaplanırken sürekli olarak yapılan yardım ve primler de dahil edilir. Bu sebeple, kasa tazminatı, yemek yardımı, çocuk zammı gibi ödemeler de işçinin brüt ücretine dahil edilir ve bu ücret üzerinden kıdem tazminatı hesaplanır.
TAVAN NE ANLAMA GELİYOR: Devlet memurları kanununa tabi en yüksek devlet memuruna (şu anda Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanı) yıllık ödenecek minimum emekli ikramiyesi tutarı göz önünde bulundurularak yapılan hesaplama şekline kıdem tazminatı tavanı denir. Kıdem tazminatı işçinin brüt ücreti üzerinden hesaplanır ancak kıdem tazminatı tavanını aşamaz.
Kıdem tazminatı tavanı, her yıl Ocak ve Temmuz aylarında artar. Bu bakımdan, çalışanın evlilik, askerlik veya 15 yıl 3.600 gün çalışma gibi nedenlerle istifa etmesi ve kıdem tazminatına hak kazanmış olması durumunda, işten ayrılmak için Ocak ve Temmuz ayını tercih etmesi kendisi açısından daha avantajlı olacaktır. Bununla birlikte, kıdem tazminatı tavanının artması brüt ücreti, tavanın üzerinde olan çalışanlara yarar. Tavan artınca bu durumdaki çalışanların eline geçecek kıdem tazminatı miktarı da artmış olur.
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan Mali ve Sosyal Haklar Genelgesine göre bu rakam, 2023 yılının ilk 6 ayı için 17 bin 904 lira 62 kuruştu. Temmuz ayından itibaren ise bu tutar, 23 bin 489 lira 83 kuruşa yükseldi. Bu yılın sonuna kadar yapılacak kıdem tazminatı ödemelerinde her bir kıdem yılı için esas olan tutar, bu olacak. Kıdem tazminatı gelir vergisine tabi değildir. Kıdem tazminatından yalnızca damga vergisi kesintisi yapılır. Bunun dışında herhangi bir kesinti yapılamaz.
